О премьере спектакля "Ызых таг" (Священная гора) в газете "Хабар"
ПОЛҒАН НА КІЗЕЕ ПОС ЧИРІ ЫЗЫХ
19.06.2018
Хабарлар
Евгения КОСТЯКОВАНАҢ Валерий ТОПОЕВ
Культура. «Читіген» театр режиссёр Андрей Асочаков турғысхан «Ызых тағ» ойынны пастағызын кӧзітті
Театрлар чайғы тынаға парар алнында, чайаачы сезонын тоозып, чапсых ойыннар турғызадыр. «Читіген» хакас драма паза этническай кӧглер театры «Ызых тағ» наа ойынны чонға кӧзітті. Пу ойында тӧрт актер араласча. Андруйны Ильбекхан Асочаков ойнапча, Валерні - Хакасияның чон артизі Валерий Топоев, Майраны - Евгения Костякова, кинекті - Валерий Боргояков.
Спектакльның адалчатханын алза, пастағызынаңох хайдағ ызых тағдаңар чоох парчатханын піліп аларың килче. Хакасияда ызых тағлар кӧп. Пу ойында Ӱӱ тағдаңар чоох парча. Пістің матырлар аның тӧзінде тоғасчалар.
Тигірдең киикчіннер табызы истілче. Соох танға хазыңдағы чаламалар хыймырасчалар. «Районный сад» пазылған тохтағда соохха тооп париған чалғыс Андруй аар-пеер пастыр чӧрче, машиналар даа тохтабинча. Андада ол Худайзар айланча. Худай аны исче. Ирен, ылғап ала, ағаа кӧп ниме киректелчеткенін искірче. Худайға, тізең, Андруйның сағыстарын толдырарға маң чоғыл. Че хай пірее сурыныстарын толдырча: пір айах чарба ӱгре, халас, палых ӱзӱргені, аймах чиис...
- Хайдағ синде пыро? - сурған Худай.
- Чир ӱстӱне тӧреен ӱчӱн...
Мында режиссер нимее кізі чир ӱстӱне тӧріпчеткеннеңер сурығ турғысча. «Кем-де азыранар ӱчӱн чуртапча, кем-де чуртир ӱчӱн азыранча» тіп чоох пар. Мындағ оңдайнаң чуртапчатхан кізі малға даа айлан парар. «Ызых тағ» хомзыныстығ, олох туста кӱлкістіг ойында Андруйнаң Валер удаа тартыс сыхчалар. Мындағ оңдайда олар адайнаң хоосха чіли чуртапчалар тиирге чарир. Андруйнаң Валер чолзар машиналардаң тасталған тимір ахчаларны теер чӧрчелер, хайдағ-да оох ахчаҷахты пылас сыхчалар. Анаң пазох пірсі лупалығ, ікінҷізі тимір тілеҷең тирігліг ахча кӧрглеп сыхчалар.
- Ноға пу тағ хыринда ахча, чиис, тамкы тастапчалар? - сурча пірсі.
- Тағ ээлеріне, Худай-абаҷахха... Кӧп кізі тағның ызых кӱзіне киртінче.
Соонаң пу ікӧлеңе чир чидіспин сыхча. Олар, чол ортызынзар ағас салып, хырығ ит салчалар. Андруй, ағасты алтап парыбызып, Валерге сала атырт салбинча. Мында ідӧк экология сурии кӧдірілче: тиксі чирібісті сиденнеп салғабыс. Хазалҷых эмектерні чох идіп, хайда даа чӧрерге чарирҷых. Чирібіс, тіріг полған полза, пісті хаҷанох чох ит саларҷых.
Майра, чиит ипчі, ниик чуртасха тартыл парыбысхан. Аннаңар ол пос чуртаснаң чуртапча. Андағ ипчі тохтағда кӧріне тӱскенде, иреннер сала маңзыри хыр ӱстӱнзер сыға халчалар. Валер «Худай сілепеліг», Андруй «Айна мӱӱзі пӧріктіг» ол ипчіні ӱгрет салыбызарға сағыныбысчалар. Актерларның піди чӱленгені чуртастың ікі сарин кӧзіткені полча тіп сағынчам. Майраа даа позының чуртазынаңар пасха кізее чоохтирға, Худай алнында азынарға сидік. Пос чуртас чир ӱстӱнде пар ни? Чиитте кізі ниик сағыстығ поладыр, аннаңар пос чуртас пар тіп киртінче. Че андағ чуртас чоғыл, саңай пос чуртас сын чирде ле, неке. Сынап пу чирдегі чазыхтар чох полған полза.
«Ызых тағ» спектакльда актерлар чахсы ойнапчалар. Кинек кізі, тізең, харах оды паза чооғы чох сценазар сыхча. Ол, тӱӱрні саап, ідӧк ипти чіде халча. Тағ ээзі алай кем ол полған? Андруй, Валер паза Майра матап чочынчалар.
Ойындағы полған на матыр пу чуртаста чалғыс кізее ле тӧӧй. Оларның чуртазы чахсы саринзар алыспинча, таңдағы кӱнге ізеніс пирбинче. Тохтағда чуртапчатхан кізінің чуртазы тохтап парғанға тӧӧй.
Автор : Елена САГАТАЕВА
ССылка на сайт газеты "Хабар": http://khakaschiry.ru/news/detail.php?ID=5897
